موسسه مطالعات حقوقی فقهی فریقین حق‌پویان افغانستان

جغرافیای افغانستان

سرزمین بلند کوه‌ها و دره‌های ژرف؛ نگاهی به طبیعت متنوع افغانستان

5 دقیقه

1 مهر 1404

افغانستان با مساحتی در حدود ۶۵۲۸۶۴ کیلومتر مربع، کشوری محصور در خشکی در قلب آسیا است که با شش کشور ایران، پاکستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان و چین (از طریق دالان واخان) مرز مشترک دارد. شاکله اصلی و تعیین‌کننده جغرافیای این سرزمین را رشته‌کوه عظیم هندوکش تشکیل می‌دهد که از شمال شرق کشور به سمت مرکز و غرب امتداد یافته است. این کوهستان‌های سر به فلک کشیده، که بلندترین نقطه آن قله نوشاخ با ارتفاع ۷۴۹۲ متر است، باعث ایجاد تنوع اقلیمی چشمگیری شده‌اند.

آب و هوای افغانستان به شدت و شدت بری و خشک (قره‌های) است. این موضوع باعث ایجاد زمستانهای بسیار سرد و طولانی در مناطق مرتفع مرکزی و شمال شرقی می شود که با بارش سنگین برف همراه است. در مقابل، تابستان‌ها در مناطق کم‌ارتفاع جنوبی و مانند دشت‌های سیستان و حوضه هلمند، بسیار گرم، خشک و سوزان می‌شوند. همین کوه‌ها سرچشمه رودهای حیاتی کشور از جمله آمودریا در شمال، هریرود در غرب، و رود هلمند ، بزرگترین رود داخلی کشور، هستند که شریان‌های حیاتی برای کشاورزی و زندگی می‌شوند. به طور کلی، می‌توان افغانستان را به سه منطقه اصلی تقسیم کرد: ارتفاعات مرکزی صعب العبور، دشت‌های حاصلخیز شمالی، فلات بیابانی و خشک جنوب غربی.

قله نَوشاخ، مرتفع ترین قله افغانستان

۷٬۴۹۲ متر

مساحت

652,867 کیلومتر مربع

شرایط آب و هوایی

دارای اقلیم سرد و خشک می‌باشد. اکثر مناطق این کشور زمستان سرد و تابستان بسیار گرم دارد.

جاذبه های تاریخی و طبیعی شگفت انگیز افغانستان

افغانستان، سرزمینی با تاریخ چند هزارساله و طبیعت بکر، گنجینه‌های تاریخی و مناظر طبیعی شگفت‌انگیز را در خود جای داده است که هر یک داستان و عظمتی به فرد دارند. این جاذبه‌ها نه تنها نشان‌دهنده عمق فرهنگی و تمدنی این کشور هستند، بلکه مقاصدی بی‌نظیر برای گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و طبیعت به شماره می‌روند. از دژهای کهن گرفته تا مساجد باشکوه و دریاچه های فیروزه‌ای، هر گوشه از این خاک روایتگر از هویت غنی آن است. در ادامه به معرفی سه مورد از جاذبه های این مرز و بوم می‌پردازیم که نگینی بر تاریخ و جغرافیای افغانستان می‌درخشند و نمادی از زیبایی‌ها و تاریخ پرفراز و نشان این کشور هستند.

ارگ هرات (قلعه اختیارالدین)

ارگ هرات، کهن‌دژی استوار بر فراز شهر تاریخی هرات، یکی از قدیمی‌ترین و باشکوه‌ترین بناهای تاریخی افغانستان به شماره می‌رود. قدمت این قلعه به دوران اسکندر مقدونی بازمی‌گردد و در طول قرن‌ها، بارها توسط سلسله‌های مختلف از جمله غزنویان، سلجوقیان، غوریان و تیموریان بازمی‌گردد و مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دژ مستحکم که با نام قلعه اختیارالدین نیز می‌شود، با دیوارهای بلند و برج‌های عظیم خود، نمادی از تاریخ پرفراز و نشیب و مقاومت مردم این دیار است. معماری آنی بی‌نظیر از هنر و تزئینات اسلامی، به ویژه کاشی‌کاری‌های دوره تیموری، را به نمایش می‌گذارد. ارگ هرات نه تنها یک قلعه، بلکه یک مرکز حکومتی و فرهنگی در دوران اوج خود بوده و به عنوان یک موزه، تاریخ غنی هرات باستان را برای بازدیدکنندگان روایت می‌کند.

روضه سخی (مسجد کبود مزار شریف)

در قلب شهر مزار شریف، بنایی با گنبدها و مناره‌های فیروزه‌های خیره‌کننده وجود دارد که به روضه سخی یا مسجد کبود شهرت یافته است. این زیارتگاه باشکوه که بسیار از مردم افغانستانند آرامگاه حضرت علی (ع)، خلیفه چهارم اسلام، در آن قرار دارد، مهم‌ترین مرکز مذهبی و زیارتی کشور می‌شود. معماری بی‌نظیر این بنا، با کاشی‌کاری‌های معرق و هفت‌رنگ که تمام سطح خارجی آن را پوشانده، نمونه‌ای از شاهکار از دوره هنر اسلامی تیموری و قرون بعدی است. هر ساله، به ویژه در جشن نوروز و مراسم برافراشتن جهنده (عَلَم)، هزاران زائر از سراسر افغانستان و همسایه برای زیارت و شرکت در این مکان مقدس می‌آیند. فضای معنوی و زیبایی وصف‌ناپذیر این مسجد، آن را به قلب تپنده شهر مزار شریف تبدیل کرده است.

پارک ملی بند امیر

پارک ملی بند امیر، مجموعه‌ای از شش دریاچه عمیق و آبی‌رنگ است که در قلب کوهستان‌های هندوکش در ولایت بامیان قرار گرفته و به عنوان اولین پارک ملی افغانستان می‌شود. این دریاچه‌ها که توسط دیوارهای طبیعی از جنس تراورتن (سنگ آهک) از جدا شده‌اند، با رنگ آبی لادی و شفافیت بی‌نظیر خود، منظره‌های رؤیایی و در میان کوه‌های خشک و خشن به وجود آمده‌اند. نام هر یک از این دریاچه‌ها هیبت، قنبر، غلامان، پودینه، پنیر و ذالفقار است که بزرگترین و عمیق‌ترین آنها «بند هیبت» می‌باشد. این پدیده شگفت‌انگیز زمین‌شناسی که آب آن از مواد معدنی است، نه تنها یک جاذبه طبیعی به فرد در سطح جهانی است، بلکه مکانی برای تفریح و آرامش مردم محلی و گردشگران به شمارش می‌رود و نمادی از زیبایی‌های پنهان و دست‌نخورده طبیعت افغانستان است.